Zapraszam na wystawę, której mam przyjemność być kuratorką.
Wernisaż 28,04,2025 g.17.00, Galeria Kotłownia PK
Architektura Sztuki.
Dowcip Karykatura Satyra w sztuce
Rok 2025 jest jubileuszowym dla wystaw pt. “Architektura Sztuki”, gdyż w tym właśnie roku, po raz dziesiąty, Związek Polskich Artystów Plastyków Okręgu Krakowskiego organizuje w Galerii Kotłownia Politechniki Krakowskiej kolejną wystawę z tego cyklu o podtytule “Dowcip Karykatura Satyra w sztuce”.
Do udziału w obecnej edycji zostali zaproszeni artyści w których twórczości pojawia się tematyka przewodniego hasła wystawy: Andrzej Folfas, Zbigniew Nowak, Iwona Piwowarczyk, Iwona Siwek-Front, Jacek Sroka, Stanisław Stach i Janusz Szpyt.
Karykatura jest jednym z uprzywilejowanych instrumentów satyry. W przypadku naszych artystów chodzi oczywiście nie tylko o malowanie karykatury czy deformację lecz o szeroko poruszany temat zabawy z widzem, protestu lub wręcz mówienia o sprawach trudnych i ważnych. W końcu śmiejemy się i żartujemy głównie z błahych powodów, np. codziennych, często z problemów nurtujących i dotykających całe społeczeństwo. Oczywiście, wpisuje się w tę ideę również żart polityczny lub dowcip oparty na uwypuklaniu negatywnych cech populacji ludzkiej, dotyczących np. religii. O żarcie w sztuce można mówić z przymrużeniem oka, ale i całkiem poważnie.
Przez całe lata istniał w Polsce satyryczny sposób walki z komuną, który przejawiał się zarówno w sztukach pięknych jak i w kabarecie, filmie, itd. Współcześnie, nadal mamy się z czego śmiać, bo ciągle poławiają się następne kurioza w otaczającym nas świecie, a i my sami od wad nie jesteśmy wolni. Nadal śmiejemy się z głupoty czy bezsensownych przepisów.
Sztuka poprzez obraz pokazuje świat w krzywym zwierciadle – taki rodzaj sztuki ma misję poprawy człowieka i społeczeństwa. Z pozoru niepoważny nurt staje się bardzo poważnym aspektem kultury – wyrazem protestu artystów. Tworzący w tym nurcie, to często osoby o umiejętności krytycznego spojrzenia na świat, prześwietlające charaktery ludzkie i nie chodzi tu o ośmieszanie człowieka, ale o wypuklenie jego przywar i małostek. Istotą jest pokazywanie dzieła tak przejaskrawionego, by odbiorca zauważył ideę i poruszany problem.
Cytując Wikipedię: Karykatura (wł. caricatura) – świadome przedstawienie osoby, zjawiska lub przedmiotu w sposób zdeformowany, które ma na celu podkreślenie negatywnego charakteru elementów, właściwości, cech. Do osiągnięcia tego celu stosuje się hiperbolę, niektóre rzeczy i zjawiska mogą być natomiast pominięte lub uproszczone.()
Historia sztuki od dawna w swoich dziejach notuje zabawę połączoną ze sztuka. Do takich spektakularnych przejawów zaliczyć można zabawę z anamorfozą. Terminu tego użyto po raz pierwszy w XVII wieku, a jednym z najbardziej spektakularnych przykładów jest obraz Hansa Holbeina z 1533 roku zat. “Ambasadorowie”. Angielski artysta Williama Hogarth (2) w „Analizie piękna” napisał: Znajomość perspektywy naprawdę przydaje się, by widzieć obiekty takimi, jakimi są w rzeczywistości”. Sam, podobnie jak inni twórcy XVIII wiecznej reklamy, posługiwał się w sztukach plastycznych humorem i iluzją. Terminem karykatura określa się także dzieła zawierające właśnie takie przedstawienie. Często jest to rysunek (zazwyczaj portret), rzadziej rzeźba, np. karykatury autorstwa Józefa Gosławskiego.
Humor i żarty są nieodłączne sztuce współczesnej. W końcu, po nurcie dada (dadaizmie), gdzie posługiwano się absurdem, zabawą czy dowcipem, już nic nas nie zdziwi – normą stało się igranie z widzem i jego poczuciem humoru.
Julia Wysocka w artykule dla „Arbidy” twierdzi: Humor, będący fenomenem znanym przede wszystkim z życia codziennego, to element często obecny w sztuce współczesnej. Zdolność przedstawienia danego zagadnienia w dziele sztuki w zabawny sposób nie czyni jednak z artystów komików, lecz raczej kreatywnych, wnikliwych obserwatorów rzeczywistości lub filozofujących nonkonformistów. Dzieła wpisujące się w interpretacje „z przymrużeniem oka”, często pod swoją pozorną warstwą błahego komizmu kryją egzystencjalne refleksje ich twórców i twórczyń.(3)
Trudno się z tym stwierdzeniem nie zgodzić.
Podsumowując – sztuka poruszająca niepoważną tematykę lub bawiąca widza i wciągająca w intelektualną zabawę może być całkiem poważna. Czy naszym artystom udała się taka gra z widzem ocenicie Państwo sami, oglądając w maju 2025 roku wystawę “Architektura Sztuki. Dowcip Karykatura Satyra w sztuce” prezentowaną w Galerii Kotłownia Politechniki Krakowskiej.
Joanna Banek
Kuratorka wystawy
1 https://pl.wikipedia.org/wiki/Karykatura
2 William Hogarth (1697-1764), angielski malarz i miedziorytnik, a także autor popularnych rysunkowych satyr.
3 https://www.legalnakultura.pl/pl/czytelnia-kulturalna/lyk-sztuki-do-kawy/blog/3982,satyra-na-falszywa-perspektywe#gsc.tab=0
